Thuật toán giải các bài toán sáng chế (ARIZ)
1. Khái quát
ARIZ (the Algorithm of Inventive Problem Solving) là một chương trình các hành động tư duy có định hướng, được kế hoạch hóa. Nó có mục đích tổ chức hợp lý và làm tích cực hóa tư duy sáng tạo, bước đầu tạo cơ sở cho lý thuyết chung về tư duy định hướng. ARIZ có tính logic và linh động. Về mặt logic, ARIZ có tác dụng phân nhỏ bài toán sáng chế thành từng phần, vừa sức với người giải bình thường. Về mặt linh động, nó khai thác tới mức lớn nhất mặt mạnh của từng người giải như kiến thức, kinh nghiệm, trí tưởng tượng, linh tính... và hạn chế mặt yếu như tính ỳ tâm lý, sự phân tán trong suy nghĩ. Lợi ích của ARIZ nói chung là nâng cao hiệu suất tư duy sáng tạo giải quyết vấn đề và ra quyết định.
Xây dựng vấn đề hoặc phân tích vấn đề là bước đầu tiên và quan trọng nhất của việc giải quyết vấn đề. Khi một vấn đề được giải thích đúng đắn, nó sẽ bộc lộ những mâu thuẫn và rất gần với giải pháp của nó. Nhưng trong nhiều trường hợp, các vấn đề về sáng chế quá phức tạp để có thể giải thích bằng những thuật ngữ đơn giản. ARIZ được sử dụng tốt nhất để giải quyết các vấn đề phức tạp. ARIZ là một công cụ ít được sử dụng hơn trong TRIZ. Mọi vấn đề đều được thử trước với các công cụ khác như Nguyên tắc, Mâu thuẫn, Trường S và Tiêu chuẩn. Khi vấn đề quá phức tạp để xử lý thông qua bất kỳ công cụ nào trong số này, ARIZ sẽ được xem xét.
2. Các phiên bản của ARIZ
Có khoảng mười phiên bản ARIZ khác nhau kể từ khi nó ra đời vào năm 1956. Phiên bản ARIZ nổi tiếng cuối cùng là ARIZ-85-C được phát triển vào năm 1985. Phiên bản này được cải tiến tốt so với các phiên bản trước đó. Phiên bản ARIZ này bao gồm S-Field, người vận hành, tài nguyên, v.v. để phân tích và giải quyết các vấn đề kỹ thuật khó.
3. Công cụ và kỹ thuật
ARIZ sử dụng tất cả các công cụ và kỹ thuật được sử dụng trong TRIZ. Vì cả hai đều đến từ cùng một bộ não nên chúng không khác nhau lắm. Tuy nhiên, ARIZ thiên về quy trình hơn TRIZ và cung cấp sơ đồ quy trình cần tuân theo để giải quyết các vấn đề khó khăn. Các công cụ và kỹ thuật được sử dụng trong ARIZ như sau.
• Tính lý tưởng – điều này mang lại sự hiểu biết về Giải pháp lý tưởng mong muốn cho vấn đề (phân tích vấn đề). Bên cạnh đó, tính lý tưởng cũng hướng dẫn các mô hình chính của sự tiến hóa hệ thống (giải pháp vấn đề).
• Mâu thuẫn- điều này cho biết tại sao không thể đạt được IFR hoặc kết quả mong muốn. Nói cách khác, đâu là những mâu thuẫn để đạt được mục tiêu? Đầu tiên, một mâu thuẫn kỹ thuật được hình thành và sau đó là một mâu thuẫn vật lý. Sau đó, những mâu thuẫn được loại bỏ để giải quyết vấn đề.
• Nguyên tắc sáng tạo – để giải quyết mâu thuẫn. Tài nguyên - để khám phá tất cả các tài nguyên có sẵn trong hệ thống và khả năng giải quyết các mâu thuẫn bằng cách sử dụng các tài nguyên có sẵn.
• Sử dụng cơ sở tri thức - một mục đích là để tìm hiểu cách những người khác đã giải quyết các vấn đề tương tự trong các lĩnh vực khác để có thể sử dụng các phương pháp tương tự để giải quyết vấn đề đã cho. Hiệu ứng khoa học và nguyên tắc sáng tạo cũng được sử dụng cho cùng một mục đích.
• Mô hình Giải pháp tiêu chuẩn: để tìm giải pháp cho vấn đề
• Mô hình tiến hóa: để dự đoán các thế hệ tiếp theo của sản phẩm hiện tại.
4. Kết luận
ARIZ là một quá trình giải quyết các vấn đề phức tạp có thể được nhìn nhận từ các góc độ khác nhau. Từ một quan điểm, ARIZ là một phương pháp giải quyết vấn đề hoàn chỉnh liên quan đến hầu hết mọi thứ được sử dụng trong TRIZ. ARIZ bao gồm Lý tưởng, Mâu thuẫn, Trường S, Giải pháp Tiêu chuẩn và Nguyên tắc Sáng tạo. Nó bao gồm hơn 50 bước riêng lẻ để phân tích một vấn đề, tìm và giải quyết mâu thuẫn trong vấn đề cũng như tìm và chọn giải pháp tốt nhất.
Từ một quan điểm khác, ARIZ là một phần của TRIZ. Nó không được sử dụng phổ biến như các phương pháp khác trong TRIZ. Các bước trong ARIZ rất khó thực hiện và đòi hỏi nhiều nỗ lực trí tuệ hơn. Phương pháp này chỉ được sử dụng để giải các bài toán phức tạp không thể giải được bằng cách áp dụng các phương pháp khác của TRIZ. Nó là một công cụ để suy nghĩ theo các hướng khác nhau nhằm giải quyết các vấn đề phức tạp và phi tiêu chuẩn.
ARIZ là một phương pháp giải quyết vấn đề bằng cách xác định lại và tái cấu trúc vấn đề. Mặc dù các vấn đề có thể được giải quyết bằng cách sử dụng các phương pháp khác, nhưng tốt hơn hết là đánh giá phương pháp giải quyết bằng ARIZ.