Phương pháp luận sáng tạo TRIZ
1. Phương pháp luận sáng tạo TRIZ là gì ?
TRIZ là là phương pháp luận tìm kiếm những giải pháp kỹ thuật mới, cho những kết quả khả quan, ổn định khi giải những bài toán khác nhau, thích hợp cho việc dạy và học với đông đảo quần chúng.
Tác giả của TRIZ, G.S. Altshuller, bắt đầu nghiên cứu, xây dựng lý thuyết từ 1946. Tiền đề cơ bản của TRIZ là: các hệ kỹ thuật phát triển tuân theo các quy luật khách quan, nhận thức được. Chúng được phát hiện và sử dụng để giải một cách có ý thức những bài toán sáng chế. TRIZ được xây dựng như là một khoa học chính xác, có lĩnh vực nghiên cứu riêng, các phương pháp riêng, ngôn ngữ riêng, các công cụ riêng. Hạt nhân của TRIZ là thuật toán giải các bài toán sáng chế (viết tắt theo tiếng Nga là ARIZ).
ARIZ là một chương trình các hành động tư duy có định hướng, được kế hoạch hóa. Nó có mục đích tổ chức hợp lý và làm tích cực hóa tư duy sáng tạo, bước đầu tạo cơ sở cho lý thuyết chung về tư duy định hướng. ARIZ có tính logic và linh động. Về mặt logic, ARIZ có tác dụng phân nhỏ bài toán sáng chế thành từng phần, vừa sức với người giải bình thường. Về mặt linh động, nó khai thác tới mức lớn nhất mặt mạnh của từng người giải như kiến thức, kinh nghiệm, trí tưởng tượng, linh tính... và hạn chế mặt yếu như tính ỳ tâm lý, sự phân tán trong suy nghĩ. Lợi ích của ARIZ nói chung là nâng cao hiệu suất tư duy sáng tạo giải quyết vấn đề và ra quyết định.
Ý nghĩa của TRIZ và ARIZ là ở chỗ xây dựng tư duy định hướng nhằm đi đến lời giải bằng con đương ngắn nhất dựa trên các quy luật phát triển các hệ kỹ thuật và sử dụng chương trình tuần tự các bước, có kết hợp một cách hợp lý 4 yếu tố: tâm lý, logic, kiến thức và trí tưởng tượng. TRIZ được dùng kết hợp với những phương pháp kinh tế-tổ chức (như phương pháp phân tích giá thành-chức năng, gọi tắt là FSA) tạo nên công cụ tổng hợp và có hiệu lực mạnh mẽ tác động tốt đến sự phát triển công nghệ.
Lý thuyết TRIZ các bạn cần tìm đọc và nghiên cứu, nó là môn khoa học sáng tạo có thể nói là biến những khả năng sáng tạo vô lý thành hiện thực thông qua các phương pháp luận và loại trừ.
2. Học gì để có tư duy sáng tạo ?
Bản chất của đào tạo người có tư duy sáng tạo mạnh mẽ là trang bị cho “não bộ” người học các công cụ tư duy giúp quá trình tư duy được năng suất hơn, hiệu quả hơn và điều khiển được quá trình tư duy sáng tạo (quá trình tư duy ra được ý tưởng giải pháp) của mình. 6 Bạn có thể hình dung não bộ của con người về phần cứng được ví như những chiếc CPU của máy vi tính. Khoa học về não bộ đã tìm ra, mọi người nếu không bị khuyết tật bẩm sinh thì có cấu trúc não bộ là như nhau.
Tương tự, hai chiếc máy tình cùng đời thì có CPU như nhau. Vậy tại sao hai chiếc máy tính này lại có sức mạnh khác nhau? Ai cũng biết rằng đó là do phần mềm cài đặt vào máy vi tính quyết định đến sức mạnh, hiệu quả làm việc của máy vi tính. Tư duy của con người cũng vậy, người có tư duy tốt hơn, hiểu hơn là người mà não bộ của họ được trang bị các công cụ tư duy mạnh hơn. quan trọng các bạn cần lưu ý rằng, các công cụ tư duy giúp não bộ con người thông minh hơn, sáng tạo hơn không có sẵn trong mỗi trẻ em, muốn có chúng thì trẻ cần phải học.
Học cách Tư duy sáng tạo là học các phương pháp để quá trình tư duy được hiệu quả hơn, năng suất hơn và điều khiển được quá trình tư duy sáng tạo của mình.
3. Tại sao chúng ta cần phải quan tâm đến khả năng giải quyết các vấn đề khó, phức tạp?
Khi gặp một vấn đề khó , phức tạp, chúng ta sẽ mong muốn giải nó như thế nào?
Chắc bạn sẽ đồng ý với câu trả lời của chúng tôi, đó là: bất kì ai trong số chúng ta đều mong muốn có cách nào đó để biến bài toán khó thành bài toán dễ, sau đó sử dụng các lời giải có sẵn để giải quyết, phải không nào?
Và công cụ đó chính là TRIZ.
Xin được nhấn mạnh với các bạn, TRIZ là hệ thống công cụ tư duy mạnh nhất hiện nay có thể giúp biến các vấn đề khó, phức tạp thành các vấn đề dễ.
TRIZ ngày càng có ý nghĩa trong bối cảnh cuộc cách mạng khoa học – kỹ thuật 4.0, bởi vì yêu cầu việc giải các bài toán mức khó cao càng ngày càng phải nhanh hơn.
4. Tại sao chúng ta cần phải quan tâm đến giúp trẻ em học để có tư duy sáng tạo mạnh mẽ ở thời điểm này?
Chúng ta đang sống trong thế kỉ 21, thế kỉ mà được nhìn nhận có 4 đặc tính: biến đổi nhanh, không chắc chắn, phức tạp, mơ hồ.
Trong một thế giới như vậy, xét về cuộc đời chỉ một con người, cái mà mỗi người phải luôn đối mặt đó là hàng loạt các vấn đề liên tục nảy sinh, trong các vấn đề đó, có vấn đề đã có sẵn lời giải, người ta gọi đó là “vấn đề chuẩn” hay bài toán đóng. Bên cạnh đó sẽ có các vấn đề hoàn toàn mới, chưa có sẵn lời giải, gọi là các “vấn đề phi chuẩn” hay bài toán mở.
Những vấn đề liên tục nảy sinh trong cuộc đời của mỗi người là điều chắc chắn trong thế giới bất định, chúng đòi hỏi ta phải giải quyết và ra quyết định liên tục.
Trong thế kỷ 21, sự sinh tồn của mỗi người phụ thuộc vào khả năng giải quyết vấn đề và ra quyết định có tốt hay không. Sự phát triển, thành đạt và hạnh phúc của mỗi người phụ thuộc vào khả năng giải quyết vấn đề và ra quyết định có tốt hay không.
Đây là điều không còn nghi ngờ gì nữa.
Sinh tồn + Hạnh phúc + Thành đạt = Khả năng giải quyết vấn đề & ra quyết định hiệu quả