Họ Hồ Vùng Nam Bộ: Di Sản Gốc Rễ Và Khát Vọng Thời Đại
NCS-ThS Hồ Minh Châu
Những cuộc thiên di và sự gắn bó với đất mới
Kể từ thế kỷ XI–XVIII, cùng với làn sóng người Việt di cư khai khẩn phương Nam, người họ Hồ đã hiện diện dần dần xuống phương Nam, đến thế kỷ XVIII đã có mặt tại vùng đồng bằng sông Cửu Long.
Quá trình Nam tiến này diễn ra liên tục qua nhiều thế kỷ: từ sau khi nhà Lý - Trần mở cõi về Thuận Hóa, Quảng Nam (thế kỷ XI–XIII), rồi đến các cuộc mở đất thời Lê Thánh Tông (thế kỷ XV), đặc biệt dưới triều Nguyễn Phúc Chu, Nguyễn Phúc Khoát (thế kỷ XVII-XVIII). Người họ Hồ, theo dòng chảy chung ấy, đã di cư từ đất Nghệ-Thanh, mang theo khí phách của quê cha và tinh thần “Vạn đại vi dân” của Đức Nguyên tổ Hồ Hưng Dật đến vùng đất mới (Nguyễn Đình Tư, 2006).
Sau các biến cố lịch sử như cuộc chiến Trịnh-Nguyễn, sự suy vong của triều Hồ ở thế kỷ XV, nhiều dòng họ đã thiên di vào Nam. Gia phả và truyền khẩu của một số chi họ tại Long An, Tây Ninh, Cần Thơ, Đồng Tháp, An Giang… còn ghi nhận hậu duệ họ Hồ từ Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Trị, Huế và cả từ Bình Định (gắn với phong trào Tây Sơn) theo đoàn lưu dân vào vùng đất mới (Phan Khoang, 1961).
Tại vùng Nam Bộ, họ Hồ cùng những lưu dân khác tham gia khai khẩn, lập ấp, biến rừng hoang, bưng biền thành ruộng đồng trù phú. Nhiều ấp do người họ Hồ gây dựng đã trở thành xã, huyện phát triển của miền Tây, góp phần tạo dựng nên diện mạo văn hóa – xã hội đặc trưng của vùng đất Nam Bộ ngày nay.
Tinh thần dân tộc trong các cuộc khởi nghĩa và bảo vệ đất nước
Cốt cách “tiền nhân xứ Nghệ” nơi con cháu họ Hồ ở Nam Bộ thể hiện rõ trong các cuộc đấu tranh giữ nước.
- Dưới thời Pháp thuộc, nhiều người họ Hồ ở Long An, Tây Ninh, Hậu Giang tham gia phong trào Duy Tân, Đông Du, và sau đó là Việt Minh (Huỳnh Lứa, 1987).
- Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, thanh niên họ Hồ tại miền Nam trở thành du kích, chiến sĩ giải phóng, hậu cần, y sĩ, giáo viên kháng chiến. Tại An Giang, Cần Thơ, có chi họ Hồ còn lập cơ sở nuôi giấu cán bộ (Tư liệu Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy An Giang, 2005).
Chính sự gắn bó máu thịt với đất Nam Bộ đã tạo nên một cộng đồng mạnh mẽ, dám hy sinh, dám dấn thân vì lý tưởng độc lập dân tộc.
Hào sảng trong tính cách, cần cù trong cuộc sống
Người họ Hồ ở Nam Bộ mang trong mình sự kết hợp giữa khí chất Bắc Trung Bộ và phong cách hào sảng Nam Bộ. Họ cần cù, tháo vát trong nông nghiệp, đồng thời năng động trong kinh doanh, dịch vụ, buôn bán.
Từ thời Pháp thuộc, nhiều gia đình họ Hồ đã làm chủ vựa lúa, lò bánh, cơ sở mộc, vận tải thủy, chăn nuôi. Sang giai đoạn hiện đại, lớp trẻ đầu tư vào giáo dục, khởi nghiệp, công nghệ nông nghiệp, logistics (Nguyễn Văn Hầu, 1971).
Dù ở vị trí nào, họ vẫn giữ bản sắc: trọng đạo lý, thương yêu đồng tộc, hiếu học và trách nhiệm với cộng đồng.
Bản sắc họ tộc giữa lòng đất phương Nam
Xa quê gốc hàng trăm năm, các chi họ Hồ vẫn duy trì gia phả, tục lệ giỗ Tổ, thờ tự tổ tiên. Một số địa phương như:
- Trảng Bàng (Tây Ninh)
- Tân Trụ, Đức Hòa (Long An)
- Phong Điền (Cần Thơ)
- Châu Phú (An Giang)
- V.v…hiện vẫn còn lưu giữ nhà thờ họ Hồ hoặc đình làng có sắc phong gắn với công lao của người họ Hồ thời khai khẩn (Nguyễn Phan Quang, 1999).
Trong các dịp gặp mặt họ Hồ toàn quốc, con cháu họ Hồ Phương Nam luôn tham gia tích cực, vừa gắn kết cội nguồn, vừa khẳng định vai trò họ tộc trong bối cảnh hội nhập.
Tỏa sáng giữa thời đại mới, thấm đẫm tinh thần khai mở
Những người họ Hồ có công với vùng đất Nam Bộ từ thế kỷ XX: Hồ Văn Huê (1904 – 1947), Hồ Hảo Hớn (1926 – 1946), Hồ Thị Kỷ (1920 – 1941), Hồ Thị Bi (1920 – 1960), Hồ Thị Bi (1920–1960): Nữ cán bộ cách mạng kháng chiến chống Pháp và Mỹ, Hồ Văn Đại (1925–1968): Cán bộ quân sự, hy sinh trong Tết Mậu Thân, Hồ Văn Nhung, Hồ Văn Long: Cán bộ kháng chiến miền Đông Nam Bộ, Hồ Thị Yến (1930–1968): Nữ biệt động Sài Gòn-Gia Định, Hồ Việt Lắm - thiếu tướng, anh hùng LLVTND…
Đến thế kỷ XXI chứng kiến bước chuyển mình mạnh mẽ của đất nước trong đó có sự đóng góp của những người con họ Hồ tại Nam Bộ, nhiều người trở thành doanh nhân, nhà sáng lập công ty, công nghệ, nông nghiệp công nghệ cao như Hồ Huy, Chủ tịch tập đoàn Mai Linh, Anh hùng Lao động Hồ Quang Cua (1954– ), Kỹ sư nông nghiệp, Sóc Trăng, cha đẻ giống lúa thơm ST24, ST25 – gạo ngon nhất thế giới., Hồ Văn Thành: Doanh nhân trong lĩnh vực CNTT tại TP.HCM, Hồ Nhật Khánh: Khởi nghiệp trong lĩnh vực fintech và thương mại điện tử, Hồ Văn Lợi (Đồng Nai): Chủ doanh nghiệp trang trại chăn nuôi kết hợp công nghệ sinh học, Hồ Tấn Phát (Long An): Doanh nghiệp nông sản hữu cơ, áp dụng công nghệ thủy canh, Hồ Thị Lan (Cần Thơ): ứng dụng công nghệ bảo quản lạnh sâu trong lĩnh vực thủy sản...
Không ít người là giảng viên, kỹ sư, bác sĩ, luật sư, nhà giáo ưu tú, cán bộ chính quyền: Hồ Văn Tường (1938 – 2010) Giáo sư, Tiến sĩ khoa học, quê Vĩnh Long, Hồ Hữu Nhựt (1940 – 2005): Nhà nghiên cứu văn hóa, quê Tiền Giang, PGS.TS Hồ Thị Thu Hằng trường ĐH Y Dược TP. HCM, PGS TS Hồ Thanh Phong, Hiệu trưởng trường Đại học Thái Bình Dương, PGS TS Hồ Văn Thống, Hiệu tưởng trường đại hoc Đồng Tháp; Luật sư Hồ Văn Huê (1904–1947): Lãnh đạo Ủy ban Hành chính Nam Bộ, Ông Hồ Văn Năm, Nguyên Bí thư Tỉnh ủy Đồng Nai, Ông Hồ Thanh Sơn, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Đồng Nai, Ông Hồ Văn Mười, Chủ tịch UBND tỉnh Lâm Đồng, Bà Hồ Thị Cẩm Đào, Nguyên Phó Bí thư Tỉnh ủy Sóc Trăng, Hồ Thanh Thủy, Phó Bí thư Tỉnh ủy Cà Mau …
Trong phạm vi khảo cứu hạn hẹp này, những con số thống kê trên chỉ là sơ lược, người họ Hồ vùng Nam Bộ mang theo di sản gốc rễ từ quê hương Nghệ-Thanh với truyền thống hiếu học, nghĩa khí, khai mở, rồi hòa vào dòng chảy lịch sử phương Nam. Trong thế kỷ XX, họ vừa góp máu xương cho cách mạng, vừa dựng xây khoa học, giáo dục, nông nghiệp, kinh tế. Hôm nay, từ hạt gạo ST25 đến tập đoàn công nghệ, từ bục giảng đến bộ máy chính quyền, họ tiếp nối truyền thống, khẳng định khát vọng thời đại: sáng tạo, hội nhập, phụng sự đất nước và làm rạng danh họ tộc.
Đây chính là sự tiếp nối tinh thần khai mở từ thế kỷ XI–XVIII, nay được thể hiện trong khát vọng hội nhập toàn cầu, từ khởi dựng cơ đồ đất nước đến khát vọng trở thành quốc gia - dân tộc hùng cường.
Tài liệu tham khảo
- Nguyễn Đình Tư (2006), Địa chí văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh, Nxb. Tổng hợp TP. HCM.
- Phan Khoang (1961), Việt sử xứ Đàng Trong, Sài Gòn.
- Huỳnh Lứa (1987), Lịch sử khai phá vùng đất Nam Bộ, Nxb. Khoa học Xã hội, Hà Nội.
- Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy An Giang (2005), Lịch sử Đảng bộ tỉnh An Giang, tập 1, 2.
- Nguyễn Văn Hầu (1971), Thoại Ngọc Hầu và những cuộc khai phá miền Hậu Giang, Sài Gòn.
- Nguyễn Phan Quang (1999), Lịch sử Việt Nam 1858–1896, Nxb. Giáo dục.
- Wikipedia (2023), “Hồ Biểu Chánh”, https://en.wikipedia.org/wiki/Hồ_Văn_Trung.
- GS, TS. Phạm Hồng Tung (2020) Từ khởi dựng cơ đồ đất nước đến khát vọng trở thành quốc gia - dân tộc hùng cường
Nguyễn Nhật Thanh |
8 giờ
Nguyễn Nhật Thanh |
2 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
3 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
3 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
3 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
3 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
3 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
3 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
8 giờ
Nguyễn Nhật Thanh |
2 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
3 ngày
Nguyễn Quỳnh Nhi |
9 ngày
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg){kind=logo}
.jpg)
.png){kind=logo}
.png){kind=logo}
.png)
.png)
.png){kind=logo}
.png){kind=logo}
.png){kind=logo}
.png)
.png){kind=logo}
.png){kind=logo}
.png){kind=logo}
.jpg){kind=logo}
.jpg)
.png)
![Phương Hoa Sea Garden Hà Tiên [DEMO]](https://netid.vn/datafiles/18/2024-07/thumbs-43280754-z5663208563916_ca6fa4455aeeac4c01cc4a8f079f1893.jpg)
.png)
.jpg)
.png)
![[WS13] NB // MC - Làm chủ sân khấu](https://netid.vn/datafiles/18/2023-11/thumbs-56502092-IMG_1068.jpeg)
.png)
.png)
.png)
 of thông bao.jpg)
